Hayat, çoğu zaman kağıdın üzerindeki bir doğru parçası gibi dümdüz ilerlemez. Her şeyin rast gittiği dönemler olabileceği gibi kendimizi çaresiz, güçsüz, umutsuz, kontrolsüz hissettiğimiz günler de olabilir. Bu da son derece normaldir. Fakat bu duygu durumu zaman içerisinde birçok tekrar sonucu kendimize dair kemikleşmiş bir inanca dönüşmüşse artık hayatımızdaki tüm yapıp etmelerimize sirayet etmeye başlar. “Çaresiz hissediyorum.” ile “Çaresiz biriyim.” cümleleri arasında dağlar kadar fark vardır. Birinde geçici bir duygu durumunu kastediyorken diğerinde hayatın tamamına yayılmış hastalıklı bir yaklaşımı kastederiz.
Kronik mağduriyet (kurban) de birçok inancın kemikleşmesi ile oluşan ve kişinin seçimlerini, doğrudan etkileyen bir hâletiruhiyedir. Kronik mağduriyet psikolojisinin temel bileşenleri arasında çaresizlik, güçsüzlük, değersizlik, aşağılık kompleksi, başkalarını suçlama, kendine acıma, duygularından kaçınmak için bağımlılıkları kullanma, başarısızlıkları için bahane üretme, farkında olmadan kendini sabote etme gibi duygu, düşünce ve tutumlar vardır.
Kronik mağduriyet aynı zamanda yeni mağduriyetleri de hayatınıza çekmek için zemin hazırlar. Hayatınız kurtarıcı ya da zorba karakter yapılı kişilerden oluşur ve zamanla çaresizlik, güçsüzlük inançlarınız pekişir.
Kronik Mağdur Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız?
• Başınıza gelenler için neden ben diye sorarsınız.
• Dış dünyanın size karşı olduğu, istediklerinizi vermeyeceği ve dirençle karşılaşacağınıza dair inancınız vardır. Bu inanç, sizi bir şeyleri denemekten alıkoyar ve çaresizliği deneyimlersiniz.
• Hayatınızın kontrolü sanki sizin elinizde değil gibidir. Her an biri gelecek veya bir şey olacak, hayatınız da bu şekilde altüst olacak kaygınız vardır.
• Hedeflerinizi daima düşük tutar ya da onlara ulaşma konusunda çeşitli bahanelerle kendinizi sabote edersiniz. Bazen en büyük rakibinizin yine kendiniz olduğunu düşünebilirsiniz. Böylece başarısız biri olduğunuza dair benlik inancınız pekişir.
• Her konuda bahaneler üretirsiniz. Sorumluları daima dışarıda ararsınız. Bahane, asprin gibidir. Geçici bir rahatlama sağlar fakat asla ağrının nedenini ortadan kaldırmaz. Burada da bahane, o konu hakkında gerçek bir sorumluluk almanızı engeller. Böylece kurban psikolojisi giderek güçlenir.
• Bahanenin en iyi arkadaşı suçlamadır. Birlikte gezerler. Kendi hatalarınız, ihmalleriniz, sorunlarınız ve başarısızlıklarınız nedeniyle genellikle başkalarını suçlarsınız. Yaşadığınız kötü hayatın nedeni de hep başkalarıdır. Çiftler arasında duymaya alışık olduğumuz bir cümle “Senin yüzünden mutsuzum.” bir kronik mağdur cümlesidir. Yine “Senin yüzünden başarısızım.” cümlesi de hakeza öyle. Birini kendimizle ilgili bir durum hakkında suçladığımıza aslında kendimize büyük bir kötülük etmiş, tüm gücü ve hayatımızın iplerini farkında olmadan karşıdaki tarafa vermiş oluruz.
• Etrafınızda daima becerikli, sizi çekip çeviren, sizin adınıza sorumluluklarınızı alan birine ihtiyaç duyarsınız.
• Hayatınızda krizlerin üst üste geldiğini deneyimlersiniz.
• Genelde bir durum karşısında tek seçenekli düşünmeye yatkın olduğunuzu görürsünüz. Eğer bir kapıdan ret cevabı almışsanız başka kapıları denemeyi gereksiz görürsünüz. Ya da hiç adım atmadan “Zaten buradan bir sonuç çıkmaz, bir şey elde edemem.” gibi öğrenilmiş çaresizliği çağrıştıran cümleler kurarsınız.
• Kendinizi içten içe sürekli yetersiz hissedersiniz. Ne yaparsanız yapın, sanki o içinizdeki kara delik bir türlü dolmayacak gibidir. Yetersizliğin bir diğer kanadı olan mükemmeliyetçilik tutumları da hayatınızda yaygın olabilir. Mükemmeliyetçilik, sizi eyleme geçmekten alıkoyabilir. Gereksiz detaylarla zaman kaybederek asıl meseleyi kaçırmanıza ve sonrasında başarısız bir pozisyona düşmenize hizmet edebilir.
• Kendinize acınmasından ya da acınacak, mağdur durumlara düşmekten içten içe bir keyif almaya başlarsınız. Ancak böyle zamanlarda durum ne kadar kötü bile olsa ilginin üzerinizde toplandığını ve sevildiğinizi deneyimlersiniz. Sizin için sevgiyi almanın tek yolu mağdur olmak olabilir.
• Kendinize içten içe düşük bir öz saygı besler, bazı hususlarda öz güvensiz hissedersiniz. Kurban karakter her zaman karşımıza bir köşede zayıf, güçsüz, içine sinmiş bir biçimde ortaya çıkmayabilir. Bazen üst düzey meslek gruplarında ya da yüksek statülerde bulunan kişilerle de görülebilir. Kurban bilinci dışarıdaki koşullarla ilgili bir durum değildir, daha çok içinizdeki dünya ile ilgilidir.